Από την αξιοπρέπεια του θεσμού στην αισθητική κατάπτωση μιας κοινωνίας

Ένας σοβαρός, καλλιεργημένος άνθρωπος, βρέθηκε προσφάτως στην τελετή αποφοίτησης της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών. Αυτό που αντίκρισε δεν ήταν απλώς απογοητευτικό – ήταν τραγικό. Μια στιγμή που θα έπρεπε να είναι γεμάτη συγκίνηση, τιμή και σεβασμό μετατράπηκε σε ένα θορυβώδες, φτηνό θέαμα.

Οι παρευρισκόμενοι –γονείς, φίλοι, συγγενείς– δεν συμπεριφέρονταν σαν να βρίσκονταν σε πανεπιστήμιο, αλλά σε πανηγύρι. Κομφετί εκτοξεύονταν από μικρά κανόνια, πλακάτ με χυδαία ή φτηνά συνθήματα ανέμιζαν στον αέρα, ανάμεσά τους και ένα αδιανόητο. Το σκηνικό συμπλήρωναν ντουντούκες, φωνές, σφυρίγματα – μια ηχητική καταιγίδα ασέβειας που παρέσυρε κάθε έννοια αξιοπρέπειας.

Έξω από τη σχολή, μοτοσικλετιστές έκαναν drift, προκαλώντας θόρυβο και χάος. Οι απόφοιτες εμφανίστηκαν ντυμένες όχι με σεμνότητα ή κάποια ένδειξη επίγνωσης της στιγμής, αλλά λες και προετοιμάζονταν για βραδινή έξοδο. Όλα θύμιζαν περισσότερο reality show ή παρακμιακή γιορτή της παραπαιδείας, παρά τελετή ορκωμοσίας σε ένα ιστορικό ανώτατο ίδρυμα.

Το πιο θλιβερό; Ο ίδιος ο πρύτανης είχε νωρίτερα παρακαλέσει να μη ριχτούν καπνογόνα…

Όταν το γεγονός περιγράφηκε σε μια πανεπιστημιακή καθηγήτρια, η απάντησή της ήταν λιτή και αποκαλυπτική:
«Δυστυχώς, έχω ακούσει ότι το ίδιο γίνεται και σε άλλα πανεπιστήμια. Ακόμα μία ντροπή για την κοινωνία μας…»

Μα εδώ δεν πρόκειται μόνο για μια “παρεκτροπή” ή ένα επεισόδιο κακού γούστου. Αυτό που καταγράφηκε είναι σύμπτωμα μιας βαθύτερης πολιτισμικής έκπτωσης. Μιας κοινωνίας που χάνει το μέτρο, την αίσθηση του ιερού στις τελετουργίες της, την ικανότητα να σταθεί σιωπηλά μπροστά σε ό,τι αξίζει.

Όταν ακόμα και η τελετή αποφοίτησης –μια στιγμή που συμβολίζει τη μετάβαση, τον κόπο, την ωρίμανση– μετατρέπεται σε ένα χυδαίο πανηγύρι, τότε δεν αποδομείται μόνο το πανεπιστήμιο. Αποδομείται ολόκληρος ο κοινωνικός ιστός. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς αισθητικό· είναι ηθικό, παιδευτικό και υπαρξιακό.

Γιατί κάποιοι λίγοι –όπως εκείνος ο άνθρωπος που ένιωσε αποστροφή– πονάνε βαθιά αυτή την εικόνα. Όχι επειδή είναι “συντηρητικοί”, αλλά επειδή διατηρούν μέσα τους ακόμη μια ανάγκη για νόημα, ουσία, συγκίνηση αληθινή. Γιατί καταλαβαίνουν ότι όταν χάνεται η τελετουργία, χάνεται και η κοινή μας μνήμη· χάνεται το ήθος· χάνεται το μέλλον.

Όσο η παιδεία μετατρέπεται σε θόρυβο, όσο ο δημόσιος χώρος γίνεται σκηνή ατομικής επίδειξης και όχι συλλογικής μνήμης, τόσο θα ξενιτευόμαστε – όχι σε άλλες χώρες, αλλά μέσα στην ίδια μας την πατρίδα. Σε μια πατρίδα που μοιάζει κάθε χρόνο όλο και περισσότερο να ξεχνά ποια ήταν, τι ονειρεύτηκε, και τι χρωστά στους νέους της.